Szum w uszach i jego przyczyny

Z badań Colesa wynika, że ok 40% osób dorosłych odczuwa szumy uszne, z czego 8% to szumy uciążliwe a 0,5% nie pozwala na prowadzenie normalnego życia. W USA szumy uszne dotyczą 40 mln ludzi, w Niemczech 10 mld, w Polsce co 5 dorosła osoba odczuwa szumy. 

Częstość występowania szumów rośnie wraz z wiekiem, a okresowe szumy mają tendencję do przechodzenia w stałe. Szumy mogą wiązać się z różnymi schorzeniami ucha, z niedosłuchem, ototoksycznym działaniem leków, pracą w hałasie, niedosłuchem starczym, chorobami metabolicznymi, hormonalnymi, krążeniowymi, zmianami w kręgosłupie (dodatkowe zawroty głowy), guzami przewodu słuchowego wewnętrznego i kąta mostowo-móżdżkowego. Mogą być wywołane stresem, lub problemami natury psychologicznej i/lub psychiatrycznej. 

Szumy obiektywne to dźwięki, które mogą być słyszane także przez inne osoby, np. specjalistę wykonującego badanie. Szumy obiektywne są niezwykle rzadkie, ma je zaledwie ok. 2 proc. osób z tą dolegliwością. Mogą powstawać na skutek patologii w układzie mięśniowym albo układzie naczyniowym. W przypadku szumów usznych pochodzenia mięśniowego przyczyną mogą być tzw. mioklonie podniebienia (rytmiczne skurcze podniebienia miękkiego), mioklonie ucha środkowego (skurcze jednego z dwóch mięśni: strzemiączkowego i napinacza błony bębenkowej(brzmi jak tykanie zegarka), dysfunkcję trąbki słuchowej tzw. ziejącej – powietrze przez nią przechodzące można usłyszeć w formie trzasków. 

Szumy pochodzenia naczyniowego mogą występować m.in. przy schorzeniach takich jak: przetrwała tętnica strzemiączkowa, nieprawidłowe połączenie tętniczo-żylne, nieprawidłowa wielkość lub wysokie położenie puszki żyły szyjnej (można usłyszeć szumy pulsujące albo tzw. warczenie żylne, które znika po naciśnięciu na żyłę szyjną), łagodne nadciśnienie śródczaszkowe

Szumy subiektywne są słyszane tylko przez pacjenta. Występują u ok. 98 proc. pacjentów. Przyczyny mogą być bardzo różne. Należą do nich m. in.: 

• Zapalenie ucha środkowego 
  
• Zapalenie ucha wewnętrznego 
• Choroba Meniere'a 
• Zatkany przewód słuchowy, np. z powodu woskowiny usznej 
• Otoskleroza 
• (Związany z wiekiem) ubytek słuchu 
• Trauma hałasu i trauma dźwiękowa 
• Perforacja błony bębenkowej
• Dysfunkcja kanalików 
• Utrata słuchu 
• Leczenie kortyzonem 
• Zwyrodnienia lub urazy odcinka szyjnego kręgosłupa 
• Choroby przewlekłe jak tarczyca, cukrzyca, nadciśnienie, borelioza, operacje, zaburzenia migrenowe

Szumy uszne mogą powodować również guzy przewodu słuchowego wewnętrznego i kąta mostowo-móżdżkowego. Najczęstszym guzem tych okolic jest nerwiak nerwu przedsionkowo-ślimakowego (acoustic neuroma/vestibularschwannoma) wywodzący się z osłonki Schwanna nerwu przedsionkowego. Choć badania pokazują, że szumy uszne z tytułu nerwiaka występują rzadko (0,37-0,57%) zawsze w przypadku jednostronnego szumu usznego należy wykluczyć to schorzenie. 

Zwykle zaczyna się od pogorszenia słyszenia w jednym uchu, zwłaszcza w obrębie wysokich częstotliwości, z szumami usznymi po tej stronie. Oprócz nerwiaka nerwu VIII szumy uszne mogą być sygnałem innych guzów wewnątrz czaszki jak kłębczak, naczyniak czy oponiak. 

Dużą rolę w powstawaniu szumów odgrywają czynniki psychogenne jak intensywne czy przewlekłe stresy, zaburzenia nerwicowe, depresje, zaburzenia osobowości itd. W każdym z tych przypadków niezbędna jest diagnostyka i opieka psychologiczna i/lub psychiatryczna prowadzona równolegle z terapią szumów. Samo stosowanie TRT bez wsparcia psychologicznego nie przyniesie efektów. 

Silne przeżycia mogą powracać w postaci wspomnień I mogą nasilać intensywność i dokuczliwość szumów. Odczuwanie szumów usznych samych z siebie może nasilać stres u pacjentów, gdyż zakłócają codzienne funkcjonowanie, rozumienie mowy, rozpraszają, wywołują znaczny dyskomfort. Stres który jednocześnie może powodować skoki ciśnienia, również nasila szumy uszne. Szumy mogą nasilać wcześniejsze problemy emocjonalne, psychologiczne, ale też osoby z szumami częściej doświadczają tych zaburzeń. 

Tacy pacjenci potrzebują wsparcia psychologicznego i czasem farmakologicznego, by uzyskać pozytywne efekty leczenia. Połowa dzieci, które mają szumy uszne, ma też objawy wskazujące na ADHD. Istnieje korelacja między szumami usznymi, a depresjami i wycofaniem społecznym. Pacjenci, u których oprócz szumów pojawiają się pierwsze objawy depresji, izolacji społecznej, powinni bezwzględnie i natychmiast poddać się terapii szumów usznych.

Czy leki mogą powodować szumy uszne? Leki mogą działać ototoksycznie, czyli uszkadzająco na słuch. Do najbardziej znanych leków o takim działaniu należą antybiotyki z grupy gentamecyna, neomecyna itd, przeciwnowotworowe, leki odwadniające jak furosemid, niesterydowe leki przeciwzapalne, niektóre leki hormonalne, przeciwgrzybiczne itd. Kliniczne uszkodzenie ucha wewnętrznego przejawia się obustronnym odbiorczym upośledzeniem słuchu, szumami usznymi oraz zaburzeniami przedsionkowymi. 

Stopień uszkodzenia ślimaka i objawy ototoksyczności są zależne od rodzaju leku, jego czasu podawania, droga podania i dawka, działanie z innymi lekami, czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, ogólny stan zdrowia, wydolność nerki i wątroby, genetyka itd.

To forma „wytrenowania” mózgu tak, aby świadomie ignorował szumy. Metoda TRT to terapia dźwiękami, przy użyciu różnych urządzeń, które podwyższą poziom tła akustycznego. Ważne podczas terapii jest unikanie całkowitej ciszy. Dzięki TRT pacjent słyszy słabiej szumy uszne względem dzwięków codziennych. W terapii TRT stosuje się m.in:

• generator szumów: urządzenie dostarczające do ucha dźwięki pomagające wyeliminować szum własny 
  
• aparat słuchowy: stosowany w przypadku pacjentów z niedosłuchem 
• aparat słuchowy łączony (tj. aparat + generator) 

Najpierw doświadczony protetyk wykona badanie słuchu, po czym dopasuje pacjentowi indywidualną formę terapii. Następnie przygotuje zestaw ćwiczeń. Kolejnym krokiem jest trening dróg słuchowych przy pomocy specjalnie generowanego dźwięku, np. przez generator szumów lub łączony aparat słuchowy. Aplikacje w telefonie pomagają ułatwiają używanie aparatu jak i generatora szumów. 

Trening słuchowy w ramach TRT pomaga “wyostrzyć” postrzeganie słuchowe, tłumić niepożądane dźwięki, poprawia słyszenie kierunkowe, rozróżnianie częstotliwości, pomaga “przesłyszeć” szumy uszne. Wykorzystywane są różne źródła akustyczne: łono natury, muzyka itd. Skuteczność tej metody waha się między 60% a 80%.